Szybkie Tabele Doboru Przewodów 12V na Jachcie: Jak Używać (i Czego Unikać!)
- Elektrykajachtowa_pl Grzegorz
- 7 maj
- 5 minut(y) czytania
W poprzednich artykułach podkreślaliśmy, jak kluczowy dla bezpieczeństwa i niezawodności instalacji elektrycznej 12V na jachcie jest dobór odpowiednich przewodów – zarówno pod kątem ich rodzaju (pamiętacie o cynowanych żyłach?), jak i przekroju. Mówiliśmy też, że precyzyjny dobór przekroju wymaga uwzględnienia prądu, długości obwodu i dopuszczalnego spadku napięcia, a najlepszym narzędziem do tego są dedykowane kalkulatory.
Jednak wiemy, że czasem przydaje się szybkie spojrzenie na gotowe zestawienie. Dlatego przygotowaliśmy dwie tabele, które mogą służyć jako narzędzie pomocnicze do szacowania przekroju przewodów w typowych sytuacjach na jachcie. W tym artykule pokażemy, jak z nich korzystać poprawnie i bezpiecznie, zwracając szczególną uwagę na potencjalne pułapki.
Tabele Doboru Przewodów (12V DC)
Poniżej znajdują się dwie tabele. Pierwsza została obliczona dla maksymalnego dopuszczalnego spadku napięcia wynoszącego 3%, co jest zalecane dla obwodów krytycznych. Druga tabela dopuszcza spadek napięcia do 10%, co jest akceptowalne dla mniej ważnych odbiorników.
Pamiętaj:
Napięcie: 12V DC
Materiał: Miedź pobielana (cynowana), przewody morskie
Wynik: Minimalny zalecany przekrój przewodu w mm² (zaokrąglony w górę do standardowego rozmiaru)
Tabela 1: Dobór Przekroju Przewodu (mm²) dla 12V DC - Maksymalny Spadek Napięcia 3% (Zalecana dla nawigacji, radia VHF, autopilotów, pomp zęzowych, oświetlenia nawigacyjnego, zasilania silnika, obwodów ładowania)
Prąd (A) | Dł. Obwodu 1m | Dł. Obwodu 3m | Dł. Obwodu 5m | Dł. Obwodu 10m | Dł. Obwodu 15m |
1 A | 0.75 | 0.75 | 0.75 | 1.0 | 1.5 |
5 A | 0.75 | 0.75 | 1.0 | 2.5 | 4.0 |
10 A | 0.75 | 1.5 | 2.5 | 6.0 | 10.0 |
15 A | 1.0 | 2.5 | 4.0 | 10.0 | 16.0 |
20 A | 1.5 | 4.0 | 6.0 | 10.0 | 16.0 |
25 A | 1.5 | 4.0 | 6.0 | 16.0 | 25.0 |
30 A | 2.5 | 6.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 |
35 A | 2.5 | 6.0 | 10.0 | 25.0 | 35.0 |
40 A | 4.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 |
45 A | 4.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 | 50.0 |
50 A | 4.0 | 10.0 | 16.0 | 35.0 | 50.0 |
60 A | 6.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 | 50.0 |
70 A | 6.0 | 16.0 | 25.0 | 50.0 | 70.0 |
80 A | 10.0 | 25.0 | 35.0 | 50.0 | 70.0 |
90 A | 10.0 | 25.0 | 35.0 | 70.0 | 95.0 |
100 A | 10.0 | 25.0 | 50.0 | 70.0 | 95.0 |
110 A | 16.0 | 35.0 | 50.0 | 70.0 | 120.0 |
120 A | 16.0 | 35.0 | 50.0 | 95.0 | 120.0 |
130 A | 16.0 | 35.0 | 70.0 | 95.0 | 150.0 |
140 A | 16.0 | 50.0 | 70.0 | 95.0 | 150.0 |
150 A | 25.0 | 50.0 | 70.0 | 120.0 | 150.0 |
Tabela 2: Dobór Przekroju Przewodu (mm²) dla 12V DC - Maksymalny Spadek Napięcia 10% (Dopuszczalna dla oświetlenia kabinowego, gniazd USB, wentylatorów, radia FM itp.)
Prąd (A) | Dł. Obwodu 1m | Dł. Obwodu 3m | Dł. Obwodu 5m | Dł. Obwodu 10m | Dł. Obwodu 15m |
1 A | 0.75 | 0.75 | 0.75 | 0.75 | 0.75 |
5 A | 0.75 | 0.75 | 0.75 | 1.0 | 1.5 |
10 A | 0.75 | 0.75 | 1.0 | 1.5 | 2.5 |
15 A | 0.75 | 1.0 | 1.5 | 2.5 | 4.0 |
20 A | 0.75 | 1.5 | 1.5 | 4.0 | 6.0 |
25 A | 1.0 | 1.5 | 2.5 | 4.0 | 6.0 |
30 A | 1.0 | 2.5 | 2.5 | 6.0 | 10.0 |
35 A | 1.0 | 2.5 | 4.0 | 6.0 | 10.0 |
40 A | 1.5 | 2.5 | 4.0 | 6.0 | 10.0 |
45 A | 1.5 | 4.0 | 4.0 | 10.0 | 16.0 |
50 A | 1.5 | 4.0 | 6.0 | 10.0 | 16.0 |
60 A | 2.5 | 4.0 | 6.0 | 10.0 | 16.0 |
70 A | 2.5 | 6.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 |
80 A | 2.5 | 6.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 |
90 A | 4.0 | 6.0 | 10.0 | 25.0 | 35.0 |
100 A | 4.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 |
110 A | 4.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 |
120 A | 6.0 | 10.0 | 16.0 | 25.0 | 50.0 |
130 A | 6.0 | 10.0 | 16.0 | 35.0 | 50.0 |
140 A | 6.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 | 50.0 |
150 A | 6.0 | 16.0 | 25.0 | 35.0 | 50.0 |
Jak Korzystać z Tabel - Krok po Kroku
Aby poprawnie użyć powyższych tabel, postępuj zgodnie z poniższymi krokami:
Określ Wymagania Obwodu:
Jaki jest maksymalny prąd (A), który popłynie w danym obwodzie? (Sprawdź w specyfikacji urządzenia lub w swoim bilansie energetycznym).
Jaki jest dopuszczalny spadek napięcia? Czy jest to obwód krytyczny (np. światła nawigacyjne, ploter, autopilot, pompa zęzowa) – wybierz Tabelę 1 (3%). Czy jest to obwód mniej krytyczny (np. oświetlenie kabiny, gniazdo USB) – możesz wybrać Tabelę 2 (10%).
Zmierz DOKŁADNIE Długość Obwodu (w metrach):
TO NAJWAŻNIEJSZY I NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANY BŁĄD! Mierzysz całkowitą drogę, jaką pokonuje prąd: od źródła zasilania (np. bezpiecznika na tablicy), przez przewód dodatni do urządzenia, a następnie z powrotem przewodem ujemnym (masowym) do punktu zbiorczego masy (np. szyny minusowej).
Przykład: Jeśli urządzenie znajduje się 6 metrów od tablicy rozdzielczej, a przewód masowy wraca do szyny minusowej umieszczonej tuż przy tablicy, to całkowita długość obwodu wynosi 12 metrów!
Znajdź Właściwą Wartość w Tabeli:
Wybierz tabelę odpowiadającą dopuszczalnemu spadkowi napięcia (3% lub 10%).
W pierwszej kolumnie znajdź wiersz odpowiadający maksymalnemu prądowi Twojego obwodu. Jeśli dokładnej wartości prądu nie ma w tabeli, wybierz najbliższy wyższy prąd. (Np. dla 18A wybierz wiersz dla 20A).
W górnym wierszu znajdź kolumnę odpowiadającą całkowitej długości obwodu, którą zmierzyłeś. Jeśli dokładnej długości nie ma w tabeli, wybierz najbliższą wyższą długość. (Np. dla zmierzonych 12 metrów, wybierz kolumnę "15m").
Na przecięciu wybranego wiersza (prąd) i kolumny (długość) znajduje się minimalny zalecany przekrój przewodu w mm².
Wybierz Przewód:
Kup przewód morski (miedź cynowana) o przekroju nie mniejszym niż wartość odczytana z tabeli. Jeśli tabela wskazuje 4.0 mm², użyj minimum przewodu 4.0 mm². Jeśli wskazuje 6.0 mm², użyj minimum 6.0 mm².
!!! BARDZO WAŻNE OSTRZEŻENIA - PRZECZYTAJ KONIECZNIE !!!
Korzystanie z tych tabel wymaga świadomości ich ograniczeń. Ignorowanie poniższych punktów może prowadzić do poważnych problemów, włącznie z uszkodzeniem sprzętu lub pożarem!
DŁUGOŚĆ JEST KLUCZOWA: Jeszcze raz podkreślamy – błąd w określeniu całkowitej długości obwodu (tam i z powrotem) to najczęstsza przyczyna wyboru zbyt cienkiego przewodu, co prowadzi do nadmiernego spadku napięcia i problemów. Mierz dokładnie!
TABELE TO UPROSZCZENIE: Bazują na typowych warunkach. W ekstremalnie wysokich temperaturach (np. blisko silnika) lub przy prowadzeniu wielu grubych kabli w jednej, ciasnej wiązce bez wentylacji, może być konieczne zwiększenie przekroju ze względu na ryzyko przegrzania (choć zazwyczaj spadek napięcia jest ważniejszy przy 12V).
ZAWSZE W GÓRĘ: Jeśli Twoje wartości prądu lub długości wypadają pomiędzy pozycjami w tabeli, zawsze wybieraj następną wyższą wartość. Jeśli obliczeniowo (np. z dokładnego kalkulatora) wychodzi Ci wartość minimalnie powyżej standardowego przekroju, wybierz kolejny większy standardowy rozmiar. Lepiej mieć trochę za gruby kabel niż trochę za cienki.
JAKOŚĆ MATERIAŁÓW I WYKONANIA: Tabele zakładają użycie certyfikowanych przewodów morskich (cynowanych). Stosuj również wysokiej jakości cynowane końcówki kablowe i prawidłowe techniki zaciskania (nie lutowania!) odpowiednimi narzędziami. Słabe połączenia to źródło problemów i strat napięcia.
GRANICE MOŻLIWOŚCI: Dla bardzo dużych prądów i długości nawet największe standardowe przewody mogą okazać się niewystarczające przy wymaganym spadku 3%. Rozważ wtedy inne rozwiązania (np. wyższe napięcie dla danego obwodu, jeśli to możliwe, lub zmianę lokalizacji urządzeń).
NIE JESTEŚ PEWIEN? PYTAJ! Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do doboru przewodów, tras ich prowadzenia czy technik łączenia – skonsultuj się z doświadczonym elektrykiem jachtowym. Bezpieczeństwo Twoje i załogi jest bezcenne.
Podsumowanie
Przedstawione tabele mogą być bardzo pomocnym narzędziem przy planowaniu i wykonywaniu instalacji elektrycznej 12V na jachcie, pod warunkiem, że korzystasz z nich świadomie i z zachowaniem ostrożności. Pamiętaj o kluczowej roli całkowitej długości obwodu i wyborze odpowiedniego dopuszczalnego spadku napięcia (3% lub 10%). Zawsze stawiaj na jakość materiałów i staranność wykonania. Dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja to komfort i spokój na wodzie na długie lata.
Komentarze